ასკილის ნაყოფი - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

მოკლე მიმოხილვა: ასკილი (ლათ. Rosa canina), ფართოდ ცნობილი როგორც ძაღლის ვარდი, მრავალწლოვანი ბუჩქოვანი მცენარეა ვარდისებრთა ოჯახიდან. ის გავრცელებულია ევროპაში, აზიაში, ჩრდილოეთ აფრიკასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში. ასკილის ნაყოფი საუკუნეების განმავლობაში გამოიყენებოდა ხალხურ მედიცინაში მისი მდიდარი შემადგენლობისა და სამკურნალო თვისებების გამო. ტრადიციულად, მას იყენებდნენ როგორც C ვიტამინის წყაროს, ასევე გაციების, გრიპის და სხვა დაავადებების სამკურნალოდ.

მორფოლოგია

ასკილის ნაყოფი სინამდვილეში ცრუ ნაყოფია, რომელსაც ჰიპანთიუმი ეწოდება. ის ვითარდება ყვავილსაჯდომიდან და შიგნით მოთავსებულია ნამდვილი ნაყოფები - პატარა, მშრალი, ერთთესლიანი თესლურები, რომლებიც ხშირად შეცდომით თესლებად მიიჩნევა. ასკილის ნაყოფის ძირითადი მახასიათებლებია:

• ფორმა: ოვალური, წაგრძელებული ან მომრგვალო.
• ზომა: სიგრძე ჩვეულებრივ 1-3 სმ-ია, თუმცა შეიძლება განსხვავდებოდეს ჯიშის მიხედვით.
• ფერი: მწიფობისას ფერი იცვლება მწვანედან ნარინჯისფერში, შემდეგ კი ხდება მკვეთრი წითელი ან მუქი წითელი.
• ზედაპირი: გლუვი, პრიალა, ზოგჯერ ოდნავ დანაოჭებული.
• სუნი: ნაყოფს აქვს სუსტი, სასიამოვნო, ოდნავ მჟავე სუნი.
• გემო: მომჟავო-მოტკბო, ოდნავ შემკვრელი.

ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)

ასკილის ნაყოფის ქიმიური შემადგენლობა მრავალფეროვანია და დამოკიდებულია მცენარის ჯიშზე, ზრდის პირობებზე, სიმწიფის ხარისხზე და სხვა ფაქტორებზე. ძირითადი კომპონენტებია:

• ვიტამინი C (ასკორბინის მჟავა): 200-2000 მგ (ზოგჯერ უფრო მეტიც, რაც მნიშვნელოვნად აღემატება ციტრუსებში C ვიტამინის შემცველობას).
• ვიტამინი P (რუტინი): 250-500 მგ.
• ვიტამინი K: 0.5-1 მგ.
• ვიტამინი B1 (თიამინი): 0.01-0.05 მგ.
• ვიტამინი B2 (რიბოფლავინი): 0.03-0.08 მგ.
• ვიტამინი E (ტოკოფეროლი): 3-8 მგ.
• კაროტინოიდები (პროვიტამინი A): 2-10 მგ (β-კაროტინი, ლიკოპინი და სხვა).
• შაქრები: 18-25% (გლუკოზა, ფრუქტოზა, საქაროზა).
• ორგანული მჟავები: 2-4% (ლიმონის, ვაშლის, ოლეინის, ლინოლის, ლინოლენის და სხვა).
• პექტინები: 3-4%.
• მთრიმლავი ნივთიერებები: 4-5%.
• ფლავონოიდები: კვერცეტინი, იზოკვერციტრინი, კემპფეროლი და სხვა.
• მაკროელემენტები: კალიუმი (500-700 მგ), კალციუმი (200-500 მგ), მაგნიუმი (80-150 მგ), ფოსფორი (50-100 მგ), ნატრიუმი (40-70 მგ).
• მიკროელემენტები: რკინა (10-15 მგ), მანგანუმი (1-5 მგ), თუთია (0.5-1 მგ), სპილენძი (0.5-1მგ) და სხვა.
• ეთერზეთი: მცირე რაოდენობით (0.1%-მდე)

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• ასკორბინის მჟავა (ვიტამინი C): ძლიერი ანტიოქსიდანტი, მონაწილეობს ჟანგვა-აღდგენით რეაქციებში, აძლიერებს იმუნიტეტს, ხელს უწყობს კოლაგენის სინთეზს, აუმჯობესებს რკინის შეწოვას.
• ფლავონოიდები (კვერცეტინი, რუტინი, კემპფეროლი და სხვა): აქვთ ანტიოქსიდანტური, ანთების საწინააღმდეგო, კაპილარების გამამაგრებელი მოქმედება.
• კაროტინოიდები (β-კაროტინი, ლიკოპინი): ანტიოქსიდანტები, პროვიტამინ A-ს წყარო, მნიშვნელოვანია მხედველობისთვის და კანის ჯანმრთელობისთვის.
• ორგანული მჟავები (ლიმონის, ვაშლის და სხვა): აუმჯობესებენ საჭმლის მონელებას, აქვთ მსუბუქი შარდმდენი და ნაღველმდენი მოქმედება.
• პექტინები: ხელს უწყობენ ნაწლავების მოტორიკას, აკავშირებენ და გამოდევნიან ორგანიზმიდან ტოქსინებს, ქოლესტერინს.
• მთრიმლავი ნივთიერებები: აქვთ შემკვრელი, ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

ასკილის ნაყოფს აქვს მრავალმხრივი ფარმაკოლოგიური მოქმედება, რაც განპირობებულია მის შემადგენლობაში შემავალი ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებების კომპლექსით:

• ანტიოქსიდანტური: ანეიტრალებს თავისუფალ რადიკალებს, იცავს უჯრედებს დაზიანებისგან.
• იმუნომოდულატორული: აძლიერებს იმუნურ სისტემას, ზრდის ორგანიზმის წინააღმდეგობის უნარს ინფექციების მიმართ.
• ანთების საწინააღმდეგო: ამცირებს ანთებით პროცესებს.
• ვიტამინური: ავსებს ორგანიზმში ვიტამინების (განსაკუთრებით C ვიტამინის) დეფიციტს.
• კაპილარების გამამაგრებელი: ამაგრებს სისხლძარღვების კედლებს, ამცირებს მათ განვლადობას.
• შარდმდენი: ხელს უწყობს ორგანიზმიდან ზედმეტი სითხის გამოდევნას.
• ნაღველმდენი: ასტიმულირებს ნაღვლის წარმოქმნას და გამოყოფას.
• მატონიზირებელი: ზრდის ორგანიზმის საერთო ტონუსს, ამცირებს დაღლილობას.

გამოყენების სარგებელი

ასკილის ნაყოფის გამოყენება სასარგებლოა:

• გაციებისა და გრიპის პროფილაქტიკისა და მკურნალობისთვის: C ვიტამინის მაღალი შემცველობა აძლიერებს იმუნიტეტს.
• ჰიპო- და ავიტამინოზების დროს: ავსებს ორგანიზმში ვიტამინების მარაგს.
• გულ-სისხლძარღვთა სისტემის გასაძლიერებლად: ამაგრებს სისხლძარღვებს, ამცირებს ქოლესტერინის დონეს (პექტინების დახმარებით).
• საჭმლის მომნელებელი სისტემის ფუნქციის გასაუმჯობესებლად: ასტიმულირებს ნაღვლის გამოყოფას, აუმჯობესებს ნაწლავების პერისტალტიკას.
• ორგანიზმის დეტოქსიკაციისთვის: პექტინები ხელს უწყობენ ტოქსინების გამოდევნას.
• ანემიის დროს: C ვიტამინი აუმჯობესებს რკინის შეწოვას.
• საერთო ტონუსის ასამაღლებლად: ეხმარება დაღლილობის, სისუსტის დროს.

გამოყენების ჩვენებები

ასკილის ნაყოფი რეკომენდებულია:

• ჰიპო- და ავიტამინოზები (განსაკუთრებით C ვიტამინის დეფიციტი).
• გაციება, გრიპი, მწვავე რესპირატორული ვირუსული ინფექციები (მრვი).
• გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების პროფილაქტიკა (ათეროსკლეროზი, ჰიპერტონია – კომპლექსურ თერაპიაში).
• საჭმლის მომნელებელი სისტემის ზოგიერთი დაავადება (დაქვეითებული მჟავიანობის მქონე გასტრიტი, ქოლეცისტიტი – კომპლექსურ თერაპიაში).
• ანემია (კომპლექსურ თერაპიაში).
• გამოჯანმრთელების პერიოდი მძიმე დაავადებების, ოპერაციების შემდეგ.
• ფიზიკური და გონებრივი გადაღლა.

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ხალხურ მედიცინაში ასკილის ნაყოფი გამოიყენება იმავე ჩვენებებით, რაც ოფიციალურ მედიცინაში. დამატებით:

• როგორც სისხლდენის შემაჩერებელი საშუალება (საშვილოსნოდან, ცხვირიდან სისხლდენისას).
• როგორც ჭიების საწინააღმდეგო საშუალება.
• თირკმელკენჭოვანი და შარდკენჭოვანი დაავადებების დროს (არა როგორც ძირითადი სამკურნალო საშუალება).
• რევმატიზმის და პოდაგრის დროს (ტკივილის შესამსუბუქებლად).

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

მოზრდილებში, ჩვეულებრივ, რეკომენდებულია 1-2 სუფრის კოვზი დაქუცმაცებული ნაყოფის გამოყენება დღეში, ნაყენის ან ჩაის სახით. ასკილის ნაყოფი ხელმისაწვდომია სხვადასხვა ფორმით: ნაყენი, ჩაი, კაფსულები, ექსტრაქტი, სიროფი და ასე შემდეგ.

ნაყენის მომზადება:

1-2 სუფრის კოვზ დაქუცმაცებულ ნაყოფს დაასხით 1 ჭიქა (200 მლ) მდუღარე წყალი, გააჩერეთ თერმოსში 1-2 საათი (ან მთელი ღამე), შემდეგ გაფილტრეთ მარლის რამდენიმე ფენაში (ბუსუსების მოსაშორებლად). მიიღეთ 1/2 ჭიქა 2-3-ჯერ დღეში, ჭამის წინ.

ჩაის მომზადება:

1-2 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ ნაყოფს დაასხით 1 ჭიქა მდუღარე წყალი, გააჩერეთ 10-15 წუთი, გაფილტრეთ. შეგიძლიათ დაამატოთ თაფლი ან ლიმონი გემოვნებით. მიიღეთ 1 ჭიქა 2-3-ჯერ დღეში.

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენება:

მიიღეთ ინსტრუქციის მიხედვით, რომელიც თან ახლავს პრეპარატს. დოზირება და მიღების წესი დამოკიდებულია ექსტრაქტის კონცენტრაციაზე.

კაფსულების გამოყენება:

მიიღეთ ინსტრუქციის მიხედვით, რომელიც თან ახლავს პრეპარატს. დოზირება დამოკიდებულია კაფსულებში ასკილის ნაყოფის ექსტრაქტის შემცველობაზე.

სხვა გამოყენების მეთოდები:

ასკილის ნაყოფისგან ამზადებენ ასევე მურაბებს, ჯემებს, ჟელეებს. ასკილის ზეთი გამოიყენება გარეგანად კანის დაავადებების დროს. ასკილის ნაყოფის აბაზანები არ არის ტიპური.

გვერდითი მოვლენები

ასკილის ნაყოფი ზოგადად კარგად გადაიტანება, თუმცა იშვიათ შემთხვევებში შესაძლებელია:

• ალერგიული რეაქციები: ქავილი, გამონაყარი, შეშუპება (განსაკუთრებით იმ პირებში, რომლებსაც აქვთ ალერგია ვარდისებრთა ოჯახის მცენარეების მიმართ).
• საჭმლის მომნელებელი სისტემის მხრივ: გულისრევა, ღებინება, დიარეა (დიდი დოზებით მიღებისას). ნაყოფის ბუსუსებმა შეიძლება გააღიზიანოს კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ლორწოვანი გარსი.

უკუჩვენებები

• ინდივიდუალური აუტანლობა ასკილის ნაყოფის ან ვარდისებრთა ოჯახის სხვა მცენარეების მიმართ.
• თრომბოფლებიტი, თრომბოზისადმი მიდრეკილება (სიფრთხილით, რადგან C ვიტამინმა შეიძლება ხელი შეუწყოს სისხლის შედედებას).
• კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადება გამწვავების ფაზაში (სიფრთხილით).
• ჰიპერაციდული გასტრიტი (სიფრთხილით).
• ორსულობა და