ბროწეულის ნაყოფის ქერქი - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

ბროწეული (Punica granatum) ფოთოლმცვენი ბუჩქი ან მცირე ზომის ხეა ბროწეულისებრთა ოჯახიდან. მისი ბოტანიკური სახელწოდებაა Punica granatum L.. ბროწეული წარმოშობით სამხრეთ-დასავლეთ აზიიდანაა, თუმცა ფართოდაა გავრცელებული ხმელთაშუა ზღვის რეგიონში, კავკასიაში, ახლო აღმოსავლეთსა და ინდოეთში. საქართველოში ბროწეული კულტივირებულია, განსაკუთრებით აღმოსავლეთ ნაწილში. ბროწეულის ნაყოფის ქერქს, როგორც სამკურნალო საშუალებას, საუკუნეების მანძილზე იყენებდნენ ტრადიციულ მედიცინაში, განსაკუთრებით დიარეის, დიზენტერიის და ნაწლავური პარაზიტების სამკურნალოდ.

მორფოლოგია

ბროწეულის ნაყოფი სფერული ფორმისაა, დიამეტრით 5-12 სმ. ნაყოფის ქერქი ტყავისებრია, სქელი და მყარი. ახალმოკრეფილი ნაყოფის ქერქი მოყვითალო-მონარინჯისფრო ან მოწითალო-მოყავისფროა, ხოლო გამხმარი - მუქი ყავისფერი ან მოშავო. ქერქის შიგნითა ზედაპირი მოყვითალოა. ნაყოფის ქერქს აქვს სუსტი, დამახასიათებელი სუნი და ძლიერ შემკვრელი, მომწარო გემო.

ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)

ბროწეულის ნაყოფის ქერქის ქიმიური შემადგენლობა მდიდარი და მრავალფეროვანია. 100 გრამი ბროწეულის ნაყოფის ქერქი, საშუალოდ, შეიცავს:

• მთრიმლავი ნივთიერებები: 25-30 გ (ძირითადად ელაგიტანინები, როგორიცაა პუნიკალინი და პუნიკალაგინი).
• ფლავონოიდები: 1-2 გ (ანთოციანინები, კვერცეტინი, კემპფეროლი).
• ფენოლკარბონის მჟავები: 0.5-1 გ (ელაგის მჟავა, გალის მჟავა).
• ალკალოიდები: 0.5-1 გ (პელეტიერინი, იზოპელეტიერინი, მეთილ-იზოპელეტიერინი).
• ორგანული მჟავები: 1-2 გ (ლიმონმჟავა, ვაშლის მჟავა).
• მინერალური ნივთიერებები: 3-5 გ (კალიუმი, კალციუმი, მაგნიუმი, რკინა და სხვ.).

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• მთრიმლავი ნივთიერებები (ელაგიტანინები): ბროწეულის ნაყოფის ქერქის ძირითადი აქტიური კომპონენტებია ელაგიტანინები, განსაკუთრებით პუნიკალინი და პუნიკალაგინი. მათ აქვთ შემკვრელი, ანტიდიარეული, ანთების საწინააღმდეგო, ანტიმიკრობული და ანტიოქსიდანტური მოქმედება.
• ფლავონოიდები: ფლავონოიდებს, როგორიცაა ანთოციანინები, კვერცეტინი და კემპფეროლი, აქვთ ანტიოქსიდანტური, ანთების საწინააღმდეგო და კაპილარების გამამაგრებელი თვისებები.
• ფენოლკარბონის მჟავები: ელაგის მჟავას და გალის მჟავას აქვთ ანტიოქსიდანტური, ანტიმიკრობული და ანთების საწინააღმდეგო თვისებები.
• ალკალოიდები: პელეტიერინი, იზოპელეტიერინი და მეთილ-იზოპელეტიერინი ავლენენ ანტიჰელმინთურ (ჭიების საწინააღმდეგო) მოქმედებას.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

ბროწეულის ნაყოფის ქერქს აქვს შემდეგი ძირითადი ფარმაკოლოგიური თვისებები:

• შემკვრელი: მთრიმლავი ნივთიერებები უკავშირდებიან ცილებს და წარმოქმნიან დამცავ აპკს ლორწოვან გარსებზე, რაც ამცირებს ანთებას და ხელს უშლის ინფექციის გავრცელებას.
• ანტიდიარეული: მთრიმლავი ნივთიერებები ამცირებენ ნაწლავის პერისტალტიკას და ხელს უწყობენ ფაღარათის შეჩერებას.
• ანთების საწინააღმდეგო: მთრიმლავი ნივთიერებები და ფლავონოიდები თრგუნავენ ანთებითი მედიატორების გამომუშავებას.
• ანტიმიკრობული: მთრიმლავი ნივთიერებები და ფენოლკარბონის მჟავები აფერხებენ ზოგიერთი ბაქტერიის, ვირუსის და სოკოს ზრდას.
• ანტიჰელმინთური: ალკალოიდები, განსაკუთრებით პელეტიერინი, ტოქსიკურია ნაწლავის ზოგიერთი პარაზიტისთვის.
• ანტიოქსიდანტური: ფლავონოიდები და ფენოლკარბონის მჟავები იცავენ უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების მავნე ზემოქმედებისგან.

გამოყენების სარგებელი

სამეცნიერო კვლევების თანახმად, ბროწეულის ნაყოფის ქერქის გამოყენება სასარგებლოა შემდეგ შემთხვევებში:

• დიარეა: ბროწეულის ნაყოფის ქერქი ეფექტურია მსუბუქი და საშუალო სიმძიმის დიარეის დროს.
• დიზენტერია: ავლენს ანტიმიკრობულ მოქმედებას დიზენტერიის გამომწვევი ბაქტერიების მიმართ.
• ნაწლავური პარაზიტები: ეხმარება ნაწლავის ზოგიერთი პარაზიტის, განსაკუთრებით ლენტისებრი ჭიების, განდევნას.
• პირის ღრუს და ყელის ანთებითი დაავადებები: გინგივიტი, სტომატიტი, ფარინგიტი.
• კანის დაავადებები: მცირე ზომის ჭრილობები, დამწვრობები, ეგზემა.

გამოყენების ჩვენებები

ბროწეულის ნაყოფის ქერქის გამოყენება რეკომენდებულია შემდეგ შემთხვევებში:

• მსუბუქი და საშუალო სიმძიმის დიარეა.
• დიზენტერიის დამხმარე მკურნალობა.
• ნაწლავური პარაზიტების (განსაკუთრებით ლენტისებრი ჭიების) ინვაზიის დამხმარე მკურნალობა.
• პირის ღრუს ლორწოვანი გარსის ანთება (გინგივიტი, სტომატიტი).
• ყელის ტკივილი (ფარინგიტი).
• კანის მცირე ზომის დაზიანებები (ჭრილობები, ნაკაწრები, დამწვრობები).

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ბროწეულის ნაყოფის ქერქი ფართოდ გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში მრავალი საუკუნის მანძილზე. მას იყენებდნენ როგორც შინაგანად (ნაყენის, ნახარშის სახით), ასევე გარეგანად (გამოსავლებად, კომპრესებისთვის). ხალხურ მედიცინაში ბროწეულის ნაყოფის ქერქს იყენებენ დიარეის, დიზენტერიის, ნაწლავური პარაზიტების, პირის ღრუს და ყელის ანთებების, კანის დაავადებების, ჭრილობების სამკურნალოდ. ასევე, იყენებდნენ როგორც მატონიზირებელ და იმუნიტეტის გამაძლიერებელ საშუალებას.

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

• ბროწეულის ნაყოფის ქერქი ხელმისაწვდომია სხვადასხვა ფორმით: გამომშრალი ქერქი, ნაყენი, ჩაი, კაფსულები, მშრალი ექსტრაქტი და სხვა.
• შიგნით მისაღებად, როგორც წესი, გამოიყენება ნაყენი, ჩაი, კაფსულები ან მშრალი ექსტრაქტი.
• გარეგანი გამოყენებისთვის გამოიყენება ნაყენი, ნახარში (უფრო კონცენტრირებული ნაყენი).
• დოზირება დამოკიდებულია გამოყენების ფორმაზე და დაავადების სიმძიმეზე.

ნაყენის მომზადება:

• 1 სუფრის კოვზ დაქუცმაცებულ ბროწეულის ნაყოფის ქერქს დაასხით 200 მლ მდუღარე წყალი.
• გააჩერეთ თავდახურულ ჭურჭელში 30-60 წუთის განმავლობაში.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 1/4 ჭიქა 3-4 ჯერ დღეში, ჭამის წინ.

ჩაის მომზადება:

• 1 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ ბროწეულის ნაყოფის ქერქს დაასხით 200 მლ მდუღარე წყალი.
• გააჩერეთ 10-15 წუთის განმავლობაში.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 1/2 ჭიქა 2-3 ჯერ დღეში.

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენება:

• მშრალი ექსტრაქტის გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

კაფსულების გამოყენება:

• კაფსულების გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

სხვა გამოყენების მეთოდები:

• გამოსავლებად: გამოიყენეთ ბროწეულის ნაყოფის ქერქის ნაყენი ან ნახარში პირის ღრუსა და ყელის გამოსავლებად ანთებითი პროცესების დროს.
• კომპრესებისთვის: დაასველეთ ბამბის ქსოვილი ბროწეულის ნაყოფის ქერქის ნაყენში ან ნახარშში და დაიდეთ დაზიანებულ ადგილზე. გამოიყენება კანის დაავადებების და მცირე ზომის ჭრილობების დროს.
• აბაზანისთვის გამოყენება არ არის ტიპიური.

გვერდითი მოვლენები

ბროწეულის ნაყოფის ქერქის გამოყენებისას შესაძლოა გამოვლინდეს შემდეგი გვერდითი მოვლენები:

• გულისრევა, ღებინება (დიდი დოზებით შიგნით მიღებისას).
• თავბრუსხვევა, სისუსტე (დიდი დოზებით შიგნით მიღებისას).
• ალერგიული რეაქციები (იშვიათად).

უკუჩვენებები

ბროწეულის ნაყოფის ქერქის გამოყენება უკუნაჩვენებია შემდეგ შემთხვევებში:

• მომატებული მგრძნობელობა ბროწეულის ნაყოფის ქერქის ან მასში შემავალი კომპონენტების მიმართ.
• ორსულობა და ლაქტაციის პერიოდი (უსაფრთხოების შესახებ საკმარისი მონაცემების არარსებობის გამო).
• 12 წლამდე ასაკის ბავშვები.
• კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადება.
• ღვიძლის და თირკმელების მწვავე დაავადებები.

გაფრთხილება

ბროწეულის ნაყოფის ქერქის გამოყენებამდე, განსაკუთრებით სამკურნალო მიზნებისთვის და ხანგრძლივი დროით, აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან. არ გადააჭარბოთ რეკომენდებულ დოზას. დიდი დოზებით მიღებამ შეიძლება გამოიწვიოს მოწამვლა, რომლის სიმპტომებია თავბრუსხვევა, სისუსტე, მხედველობის გაუარესება, კრუნჩხვები.