წითელი ჯაგრისი (Rhodiola quadrifida)

შესავალი

მოკლე მიმოხილვა: წითელი ჯაგრისი (Rhodiola quadrifida) არის იშვიათი და უნიკალური სამკურნალო მცენარე, რომელიც მხოლოდ მსოფლიოს მაღალმთიან და ეკოლოგიურად სუფთა რეგიონებში, კერძოდ კი ალთაის მთებში იზრდება. იგი წარმოადგენს უძლიერეს ადაპტოგენსა და ფიტოჰორმონს, რომელსაც ალთაის ხალხურ მედიცინაში "ქალის ბალახს" უწოდებენ. მისი მთავარი დანიშნულება ქალის შარდ-სასქესო და ენდოკრინული სისტემის დაავადებების მკურნალობა და ჰორმონალური ბალანსის აღდგენაა. წითელი ჯაგრისი ეხმარება ორგანიზმს არა მხოლოდ დაავადებებთან ბრძოლაში, არამედ ახალგაზრდობისა და სასიცოცხლო ენერგიის შენარჩუნებაში.

ბოტანიკური აღწერა

• ოჯახი: დუმფარასებრნი (Crassulaceae);
• გვარი: როდიოლა (Rhodiola);
• სახეობა: ოთხნაწილიანი როდიოლა (Rhodiola quadrifida (Pall.) Fisch. & C.A.Mey.);
• სიცოცხლის ფორმა: მრავალწლიანი სუკულენტური ბალახოვანი მცენარე;
• ხანგრძლივობა: მრავალწლიანი;
• სიმწიფის პერიოდი: ყვავილობს ივნის-ივლისში;
• ღერო: მრავალრიცხოვანი, წვრილი, სიმაღლით 10-20 სმ, ქმნის მკვრივ, ბალიშისებრ როზეტს;
• ქერქი: როგორც ბალახოვან მცენარეს, ქერქი არ გააჩნია;
• ფოთლები: მორიგეობით განლაგებული, ხაზური, ხორციანი, სუკულენტური, მჭიდროდ ეკვრის ღეროს;
• ყვავილები: პატარა, მოყვითალო-მომწვანო, ზოგჯერ მოწითალო ელფერით, შეკრებილია ღეროს წვერზე ფარისებრ ყვავილედში;
• ნაყოფი: მოწითალო ფერის, მრავალთესლიანი ფოთლურა;
• ფესვები: მძლავრი, მრავალთავა, კვანძოვანი ფესურა, რომელსაც აქვს დამახასიათებელი წითელი ფერი და სასიამოვნო არომატი;
• გავრცელება: ენდემური მცენარეა, რომელიც იზრდება მხოლოდ ალთაის, საიანისა და მონღოლეთის მთების ალპურ ზონაში, კლდოვან ფერდობებზე, ზღვის დონიდან 3000 მეტრის სიმაღლეზე;

სამკურნალო ნაწილები

სამკურნალო მიზნებისთვის გამოიყენება ექსკლუზიურად წითელი ჯაგრისის ფესვი (Radix Rhodiolae quadrifidae).

შეგროვების წესები:

• ფესვები: აგროვებენ ხელით, ყვავილობის დასრულების შემდეგ, გვიან ზაფხულსა და შემოდგომაზე. ნედლეულს საგულდაგულოდ ასუფთავებენ, ჭრიან და აშრობენ ჩრდილში, კარგად განიავებად ადგილას;

ქიმიური შემადგენლობა

წითელი ჯაგრისის ფესვის უნიკალური თვისებები განპირობებულია მისი მდიდარი ქიმიური შემადგენლობით:

• გლიკოზიდი სალიდროზიდი: გააჩნია ანთების საწინააღმდეგო, ადაპტოგენური და სიმსივნის საწინააღმდეგო თვისებები;
• ანტრაგლიკოზიდები: ანიჭებენ ფესვს წითელ ფერს და აქვთ მსუბუქი საფაღარათო და ანტიბაქტერიული მოქმედება;
• უნიკალური ფიტოჰორმონი: თავისი სტრუქტურით ადამიანის ქალური ჰორმონების მსგავსია, რაც განაპირობებს მის მარეგულირებელ მოქმედებას ენდოკრინულ სისტემაზე;
• ეთერზეთი, ორგანული მჟავები, მთრიმლავი ნივთიერებები, ფლავონოიდები, მიკროელემენტები (მანგანუმი, თუთია, სპილენძი, სელენი);

ფარმაკოლოგიური თვისებები

წითელი ჯაგრისი არის მძლავრი ადაპტოგენი, რომელსაც გააჩნია შემდეგი ფარმაკოლოგიური თვისებები:

• ჰორმონალური ბალანსის მარეგულირებელი: ეს მისი მთავარი თვისებაა. ფიტოჰორმონების წყალობით, ის ხელს უწყობს ქალის ენდოკრინული სისტემის ნორმალიზებას, არეგულირებს ესტროგენისა და პროგესტერონის ბალანსს;
• ადაპტოგენური: ზრდის ორგანიზმის მდგრადობას სტრესისა და არასასურველი გარემო ფაქტორების მიმართ;
• იმუნომასტიმულირებელი: აძლიერებს იმუნურ სისტემას;
• ანთების საწინააღმდეგო, ანტიბაქტერიული და სოკოს საწინააღმდეგო;
• სისხლდენის შემაჩერებელი და სპაზმოლიზური;

გამოყენება მედიცინაში:

წითელი ჯაგრისის სპირტიანი ნაყენი და ნახარში გამოიყენება ქალის რეპროდუქციული და ენდოკრინული სისტემის სხვადასხვა პათოლოგიის კომპლექსურ თერაპიაში:

• გინეკოლოგიური დაავადებები: ენდომეტრიოზი, საშვილოსნოს მიომა, საკვერცხის კისტა, მასტოპათია;
• მენსტრუალური ციკლის დარღვევები: არარეგულარული, მტკივნეული ან ჭარბი მენსტრუაცია, ამენორეა;
• კლიმაქსური სინდრომი: ამსუბუქებს კლიმაქსისთვის დამახასიათებელ სიმპტომებს (ალები, ოფლიანობა, გაღიზიანებადობა);
• უშვილობა (როგორც დამხმარე საშუალება);
• ენდოკრინული დარღვევები: ფარისებრი ჯირკვლის დაავადებები, თირკმელზედა ჯირკვლის დისფუნქცია;

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ალთაის ხალხურ მედიცინაში წითელი ჯაგრისი ითვლება "ღვთის საჩუქრად" ქალებისთვის. მას იყენებენ არა მხოლოდ გინეკოლოგიური პრობლემების, არამედ ზოგადი სიბერის პროცესის შესანელებლად, ენერგიის მოსამატებლად და ონკოლოგიური დაავადებების პროფილაქტიკისთვის.

გაფრთხილება

გაფრთხილება: წითელი ჯაგრისი ძლიერმოქმედი, ჰორმონალურად აქტიური მცენარეა.

• კატეგორიულად აკრძალულია ორსულობისა და ლაქტაციის პერიოდში;
• არ გამოიყენება მაღალი არტერიული წნევის (ჰიპერტენზია), ცხელების, ფსიქიკური აგზნებადობისა და გულის უკმარისობის დროს;
• დაუშვებელია მისი მიღება ჰორმონალურ პრეპარატებთან (მათ შორის, კონტრაცეპტივებთან) ერთად ექიმის კონსულტაციის გარეშე;
• როგორც წესი, არ იღებენ მენსტრუაციის პერიოდში;

ამ მცენარით მკურნალობის დაწყებამდე აუცილებელია ექიმის ან კვალიფიციური ფიტოთერაპევტის კონსულტაცია.