ცხენისწაბლას ნაყოფი - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

ცხენისწაბლა (Aesculus hippocastanum) არის დიდებული, დეკორატიული ხე, რომლის ნაყოფიც, ბავშვობიდან ყველასთვის კარგად ნაცნობი მბზინავი წაბლი, ბუნების ერთ-ერთ ყველაზე ეფექტურ სამკურნალო საგანძურს წარმოადგენს. მიუხედავად იმისა, რომ ცხენისწაბლას ნაყოფი, საჭმელი წაბლისგან განსხვავებით, უმი სახით შხამიანი და საკვებად უვარგისია, მისგან მიღებული სტანდარტიზებული ექსტრაქტები თანამედროვე ფიტოთერაპიის ქვაკუთხედად ითვლება ვენური სისხლის მიმოქცევის დარღვევებისა და ქრონიკული ვენური უკმარისობის სამკურნალოდ. მისი, როგორც ვენების მატონიზირებელი საშუალების, ეფექტურობა მრავალი კლინიკური კვლევითაა დადასტურებული.

მორფოლოგია

ცხენისწაბლას ნაყოფი (თესლი) წარმოადგენს დიდ, 2-4 სმ დიამეტრის, სფეროსებრ ან ოდნავ გაბრტყელებულ, მბზინავ, მუქი ყავისფერი ფერის თესლს. მის ზედაპირზე კარგად ჩანს დიდი ზომის, ღია ფერის, უხეში ლაქა, რომლითაც ის ნაყოფის კოლოფში იყო მიმაგრებული. გემო მწარე და შემკვრელია, სუნი კი – სუსტად გამოხატული.

ქიმიური შემადგენლობა

ცხენისწაბლას ნაყოფის ქიმიური შემადგენლობა რთული და მრავალფეროვანია. იგი შეიცავს:

• ტრიტერპენული საპონინები (3-10%): წარმოდგენილია ნაერთთა კომპლექსით, რომელიც ცნობილია ესცინის სახელით. ეს არის ნაყოფის მთავარი აქტიური კომპონენტი.
• ფლავონოიდები (0.5-1.5%): კვერცეტინისა და კემპფეროლის წარმოებულები.
• კუმარინები: ესკულინი და ფრაქსინი (განსაკუთრებით თესლის გარსში).
• მთრიმლავი ნივთიერებები (ტანინები).
• სახამებელი (50%-მდე).
• ცხიმოვანი ზეთი (5-8%).

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• ესცინი: ეს არის ცხენისწაბლას ნაყოფის მთავარი აქტიური ნივთიერება, რომელიც წარმოადგენს საპონინების კომპლექსურ ნარევს. მისი ძირითადი ფუნქციაა კაპილარების კედლების "შემკვრივება" და მათი განვლადობის შემცირება, რაც ხელს უშლის სითხის ქსოვილებში გაჟონვას და ამცირებს შეშუპებას. ასევე, მას გააჩნია გამოხატული ანთების საწინააღმდეგო და ვენების მატონიზირებელი ეფექტი.
• ფლავონოიდები: ეს ნაერთები მოქმედებენ როგორც ძლიერი ანტიოქსიდანტები, იცავენ სისხლძარღვების კედლებს თავისუფალი რადიკალების დაზიანებისგან და აძლიერებენ ესცინის მოქმედებას.
• ესკულინი: ეს არის კუმარინული გლიკოზიდი, რომელიც უმ, დაუმუშავებელ ნაყოფში გვხვდება და ტოქსიკურია. სწორედ ამიტომ დაუშვებელია ნედლი ცხენისწაბლას შიგნით მიღება. ფარმაცევტული გადამუშავების პროცესში ესკულინი შორდება ექსტრაქტიდან, რაც სამკურნალო პრეპარატებს უსაფრთხოს ხდის.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

ცხენისწაბლას ნაყოფის სტანდარტიზებულ ექსტრაქტს გააჩნია კარგად შესწავლილი, კლინიკურად დადასტურებული ფარმაკოლოგიური თვისებები:

• შეშუპების საწინააღმდეგო (ანტი-ედემატოზური): ეს მისი მთავარი და ყველაზე მნიშვნელოვანი თვისებაა.
• ვენოტონური და კაპილარების დამცავი: ამაგრებს ვენებისა და კაპილარების კედლებს, ზრდის მათ ტონუსს და ამცირებს სისუსტეს.
• ანთების საწინააღმდეგო: ამცირებს ანთებით პროცესებს ვენების კედლებში და მიმდებარე ქსოვილებში.

გამოყენების სარგებელი

ცხენისწაბლას ნაყოფის ექსტრაქტის გამოყენება სასარგებლოა შემდეგი პრობლემების დროს:

• ვენების ვარიკოზული გაგანიერება: ამცირებს თვალსაჩინო ვენების ზომას და აუმჯობესებს მათ ფუნქციას.
• ფეხების შეშუპება და სიმძიმის შეგრძნება: ეფექტურად ებრძვის სითხის შეკავებას ქვედა კიდურებში.
• ტკივილი და ღამის კრუნჩხვები: ამცირებს ვენური უკმარისობით გამოწვეულ ტკივილსა და სპაზმებს.
• ბუასილი (ჰემოროი): ამაგრებს ვენურ კედლებს და ამცირებს ანთებასა და შეშუპებას.

გამოყენების ჩვენებები

ცხენისწაბლას ნაყოფის სტანდარტიზებული ექსტრაქტი გამოიყენება:

• ქრონიკული ვენური უკმარისობის (ქვედა კიდურების) სიმპტომური მკურნალობისთვის.
• ბუასილის კომპლექსურ თერაპიაში.
• პოსტტრავმული და პოსტოპერაციული შეშუპებისა და ჰემატომების დროს.

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ხალხურ მედიცინაში ცხენისწაბლას ნაყოფის სპირტიან ნაყენს გარეგანად იყენებდნენ ვარიკოზული ვენების, რადიკულიტისა და სახსრების ტკივილის დროს შესაზელად. ასევე ცნობილია ხალხური ჩვეულება – ჯიბით ცხენისწაბლას ნაყოფის ტარება რევმატიზმის თავიდან ასაცილებლად.

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

ცხენისწაბლას ნაყოფი ხელმისაწვდომია სტანდარტიზებული მშრალი ექსტრაქტის, კაფსულების, ტაბლეტების, ასევე გარეგანი გამოყენების კრემებისა და გელების სახით. შიგნით მისაღები დოზა, როგორც წესი, ითვლება დღეში 50-150 მგ ესცინის მიღების ეკვივალენტურად.

ნაყენის და ჩაის მომზადება:

კატეგორიულად დაუშვებელია ცხენისწაბლას უმი ნაყოფისგან ჩაის ან ნაყენის მომზადება და შიგნით მიღება, მასში ტოქსიკური ნივთიერების, ესკულინის, შემცველობის გამო!

კაფსულების გამოყენება:

აფთიაქში შეძენილი კაფსულები მიიღება ინსტრუქციის მიხედვით, როგორც წესი, 1-2 კაფსულა დღეში, ჭამის დროს, საკმარისი რაოდენობის წყალთან ერთად.

გვერდითი მოვლენები

იშვიათ შემთხვევებში, ცხენისწაბლას პრეპარატებმა შეიძლება გამოიწვიოს:

• კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის გაღიზიანება, გულისრევა.
• თავის ტკივილი, თავბრუსხვევა.
• ალერგიული რეაქციები, ქავილი.

უკუჩვენებები

ცხენისწაბლას ნაყოფის ექსტრაქტის გამოყენება უკუნაჩვენებია:

• ორსულობისა და ლაქტაციის პერიოდში.
• თირკმლისა და ღვიძლის მძიმე უკმარისობის დროს.
• მცენარის მიმართ ინდივიდუალური აუტანლობის შემთხვევაში.

გაფრთხილება

გაფრთხილება: ვინაიდან ცხენისწაბლას ექსტრაქტი აქტიურად მოქმედებს სისხლძარღვოვან სისტემაზე, მისი გამოყენებისას სიფრთხილეა საჭირო იმ პირებში, რომლებიც იღებენ სისხლის გამათხელებელ მედიკამენტებს (ანტიკოაგულანტებს). ამ მცენარის შემცველი ნებისმიერი პრეპარატის მიღებამდე აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან, განსაკუთრებით თუ გაქვთ ქრონიკული დაავადებები.