სინამაქის ფოთლები (Senna alexandrina Folia) - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

მოკლე მიმოხილვა: სინამაქი, უფრო ზუსტად კი ალექსანდრიის სინამაქი (ლათ. Senna alexandrina, ასევე ცნობილი როგორც Cassia senna), არის მრავალწლოვანი ბუჩქი პარკოსანთა ოჯახიდან (Fabaceae). ის საუკუნეების განმავლობაში გამოიყენება ტრადიციულ და თანამედროვე მედიცინაში, როგორც ძლიერი საფაღარათო საშუალება. მისი სამშობლოა ჩრდილოეთ და აღმოსავლეთ აფრიკა, არაბეთის ნახევარკუნძული და ინდოეთი, თუმცა კულტივირებულია მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში.

მორფოლოგია

სინამაქის ფოთლების მორფოლოგიური მახასიათებლები (Senna alexandrina-ს მიხედვით):

• ფორმა: ფოთლები რთულია, წყვილფრთისებრი. შედგება 4-8 წყვილი მოგრძო-ლანცეტისებრი ან ელიფსური ფორმის ფოთოლაკისგან.
• ზომა: ფოთოლაკების სიგრძე ჩვეულებრივ 2-5 სმ-ია, სიგანე - 0.5-1.5 სმ.
• ფერი: მოთეთრო-მომწვანო ან მოყვითალო-მომწვანო.
• ზედაპირი: გლუვი ან ოდნავ შებუსვილი, ორივე მხარეს კარგად ჩანს ძარღვები.
• სუნი: სუსტი, სპეციფიკური სუნი.
• გემო: მომწარო-მომლაშო, ლორწოვანი.
• განლაგება: ფოთლები ღეროზე მორიგეობითაა განლაგებული.
• ყუნწი: ფოთოლს აქვს მოკლე ყუნწი.

ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)

სინამაქის ფოთლების ქიმიური შემადგენლობა დამოკიდებულია მცენარის სახეობაზე, ზრდის პირობებზე, შეგროვების დროზე და სხვა ფაქტორებზე. ძირითადი კომპონენტებია (მიახლოებითი მნიშვნელობები):

• ანტრაცენის წარმოებულები (ანტრაგლიკოზიდები): 2-3% ან მეტი. ძირითადია სენოზიდები A, B, C და D, ასევე ალოე-ემოდინის და რეინის გლიკოზიდები.
• ფლავონოიდები: კემპფეროლი, იზორამნეტინი და მათი გლიკოზიდები.
• ორგანული მჟავები: სალიცილის, პალმიტინის, სტეარინის და სხვა.
• ფისები.
• სტერინები.
• ლორწოვანი ნივთიერებები: მცირე რაოდენობით.
• მინერალური ნივთიერებები.

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• სენოზიდები A და B: ანტრაგლიკოზიდები, რომლებიც ნაწლავებში იშლებიან და წარმოქმნიან აქტიურ მეტაბოლიტებს (რეინანტრონს), რომლებიც აღიზიანებენ მსხვილი ნაწლავის რეცეპტორებს და იწვევენ საფაღარათო ეფექტს.
• ალოე-ემოდინი და რეინი: ანტრაქინონები, რომლებიც ასევე ხელს უწყობენ საფაღარათო მოქმედებას.
• ფლავონოიდები: აქვთ ანტიოქსიდანტური მოქმედება.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

სინამაქის ფოთლებს აქვს შემდეგი ძირითადი ფარმაკოლოგიური თვისებები:

• საფაღარათო: ყველაზე მნიშვნელოვანი და კარგად შესწავლილი თვისება. ანტრაგლიკოზიდები აღიზიანებენ მსხვილი ნაწლავის რეცეპტორებს, აძლიერებენ პერისტალტიკას (ნაწლავის კედლის შეკუმშვას) და აჩქარებენ ნაწლავის შიგთავსის ევაკუაციას. ეფექტი ჩვეულებრივ ვლინდება მიღებიდან 6-10 საათის შემდეგ.
• ანთების საწინააღმდეგო (სუსტი): ფლავონოიდების შემცველობის გამო.
• ანტიოქსიდანტური (სუსტი): ფლავონოიდების შემცველობის გამო.

გამოყენების სარგებელი

სინამაქის ფოთლები გამოიყენება:

• ყაბზობის სამკურნალოდ: ეფექტურია ატონიური ყაბზობის დროს, როდესაც ნაწლავების პერისტალტიკა დაქვეითებულია.
• ნაწლავების მოსამზადებლად დიაგნოსტიკური პროცედურების წინ: რენტგენოლოგიური ან ენდოსკოპიური გამოკვლევების წინ ნაწლავების გასაწმენდად.
• ბუასილის, ანალური ნახეთქების დროს: განავლის დარბილების მიზნით, დეფეკაციის გასაადვილებლად და ტკივილის შესამცირებლად.

მნიშვნელოვანია: სინამაქის პრეპარატების გამოყენება უნდა მოხდეს ხანმოკლე დროით. ხანგრძლივმა გამოყენებამ შეიძლება გამოიწვიოს ნაწლავების ატონია (პერისტალტიკის დაქვეითება) და სხვა გვერდითი მოვლენები.

გამოყენების ჩვენებები

სინამაქის ფოთლები გამოიყენება:

• ქრონიკული ყაბზობა (განსაკუთრებით ატონიური ყაბზობა).
• ნაწლავების დაცლის აუცილებლობა დიაგნოსტიკური პროცედურების ან ქირურგიული ოპერაციების წინ.
• ბუასილი, ანალური ნახეთქები (განავლის დარბილების მიზნით).

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ხალხურ მედიცინაში სინამაქის ფოთლებს იყენებენ არა მხოლოდ როგორც საფაღარათო საშუალებას, არამედ ზოგჯერ ღვიძლის და ნაღვლის ბუშტის დაავადებების, კანის დაავადებების (ფსორიაზი, ეგზემა) დროს, თუმცა ამ გამოყენების ეფექტურობა მეცნიერულად არ არის დადასტურებული.

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

სინამაქის ფოთლები ხელმისაწვდომია სხვადასხვა ფორმით: გამხმარი ფოთლები (ნაყენის, ჩაის მოსამზადებლად), მშრალი ექსტრაქტი (ტაბლეტებში, კაფსულებში), სიროფი. დოზირება და გამოყენების ხანგრძლივობა ინდივიდუალურია.

ნაყენის მომზადება:

1-2 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ ფოთოლს დაასხით 1 ჭიქა (200 მლ) მდუღარე წყალი, დააყენეთ თავდახურულ ჭურჭელში 15-20 წუთი, შემდეგ გაწურეთ.

ჩაის მომზადება:

1/2 - 1 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ ფოთოლს დაასხით 1 ჭიქა მდუღარე წყალი, დააყენეთ 10-15 წუთი, გაწურეთ.

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენება:

მიიღება ტაბლეტების ან კაფსულების სახით. დოზირება მითითებულია პრეპარატის ინსტრუქციაში.

კაფსულების გამოყენება:

დოზირება მითითებულია პრეპარატის ინსტრუქციაში.

სხვა გამოყენების მეთოდები:

სინამაქის ფოთლების გამოყენება აბაზანებისთვის, ინჰალაციისთვის და სხვა მსგავსი მეთოდებისთვის არ არის ტიპური.

გვერდითი მოვლენები

სინამაქის ფოთლების გამოყენებისას შეიძლება გამოვლინდეს შემდეგი გვერდითი მოვლენები:

• კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მხრივ: მუცლის ტკივილი, სპაზმები, გულისრევა, ღებინება, დიარეა. ხანგრძლივი გამოყენებისას – ნაწლავების ატონია, ელექტროლიტური დისბალანსი (განსაკუთრებით კალიუმის დაკარგვა), გაუწყლოება.
• ალერგიული რეაქციები: იშვიათად – კანზე გამონაყარი, ქავილი.

უკუჩვენებები

• მომატებული მგრძნობელობა (ალერგია) სინამაქის ან პარკოსანთა ოჯახის სხვა მცენარეების მიმართ.
• ნაწლავთა გაუვალობა.
• მუცლის ღრუს ორგანოების მწვავე ანთებითი დაავადებები (აპენდიციტი, პერიტონიტი და სხვა).
• კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადება გამწვავების ფაზაში.
• საშვილოსნოდან სისხლდენა.
• ორსულობა და ლაქტაცია.
• ბავშვთა ასაკი (12 წლამდე - ექიმის კონსულტაციის გარეშე).
• ელექტროლიტური დისბალანსი (განსაკუთრებით ჰიპოკალიემია).

გაფრთხილება

გაფრთხილება: სინამაქის ფოთლების, ისევე როგორც ნებისმიერი სამკურნალო საშუალების გამოყენებამდე, აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ექიმის კონსულტაცია ქრონიკული დაავადებების, მედიკამენტების მიღების ან განსაკუთრებული მდგომარეობების (მაგ., ორსულობა, ლაქტაცია) დროს. სინამაქის პრეპარატები არ გამოიყენება ხანგრძლივად (არა უმეტეს 1-2 კვირისა). ხანგრძლივმა გამოყენებამ შეიძლება გამოიწვიოს ნაწლავების ატონია და სხვა გვერდითი მოვლენები. არ გადააჭარბოთ რეკომენდებულ დოზას.