წყლის მარწყვა-ბალახი (Comarum palustre)

შესავალი

მოკლე მიმოხილვა: წყლის მარწყვა-ბალახი (Comarum palustre) არის მრავალწლოვანი, ჭაობის ბალახოვანი მცენარე, რომელიც გამოირჩევა თავისი უჩვეულო, მუქი წითელი-მეწამული ყვავილებით. მიუხედავად იმისა, რომ მისი სახელი მარწყვს უკავშირდება (ორივე ვარდისებრთა ოჯახიდანაა), მისი მთავარი ღირებულება არა ნაყოფში, არამედ მის მძლავრ, გამერქნებულ ფესურაშია. აღმოსავლეთ ევროპის ხალხურ მედიცინაში, სადაც ის "საბელნიკის" (сабельник) სახელითაა ცნობილი, იგი საუკუნეების განმავლობაში ითვლებოდა სახსრების დაავადებების (ართრიტი, ართროზი, რევმატიზმი) სამკურნალო ნომერ პირველ საშუალებად. თანამედროვე ფიტოთერაპია ადასტურებს მის ძლიერ ანთების საწინააღმდეგო და ტკივილგამაყუჩებელ პოტენციალს.

ბოტანიკური აღწერა

• ოჯახი: ვარდისებრნი (Rosaceae);
• გვარი: წყლის მარწყვა-ბალახი (Comarum). ადრეულ კლასიფიკაციებში მიაკუთვნებდნენ მარწყვა-ბალახის (Potentilla) გვარს;
• სახეობა: ჭაობის წყლის მარწყვა-ბალახი (Comarum palustre L.);
• სიცოცხლის ფორმა: მრავალწლიანი ბალახოვანი მცენარე;
• ხანგრძლივობა: მრავალწლიანი;
• სიმწიფის პერიოდი: ყვავილობს ივნის-ივლისში;
• ღერო: მხოხავი, წყალში ჩაძირული ან ნაწილობრივ ამოწეული, მოწითალო, სიგრძით 1 მეტრამდე, რომელიც მუხლებში ფესვიანდება. საყვავილე ღეროები სწორმდგომია;
• ქერქი: როგორც ბალახოვან მცენარეს, ქერქი არ გააჩნია;
• ფოთლები: მორიგეობით განლაგებული, კენტფრთისებრ-რთული, შედგება 5-7 მოგრძო, დაკბილული კიდეების მქონე ფოთოლაკისგან. ფოთლის ზედაპირი მუქი მწვანეა, ქვედა კი – მონაცრისფრო-ქეჩისებრი;
• ყვავილები: ვარსკვლავისებრი, უჩვეულო, მუქი წითელი ან მოშავო-მეწამული ფერის. ის, რაც გვირგვინის ფურცლებს ჰგავს, სინამდვილეში გადიდებული ჯამის ფოთლებია, ნამდვილი ფურცლები კი გაცილებით პატარა და შეუმჩნეველია;
• ნაყოფი: მრავალკაკლუჭა, რომელიც მოთავსებულია გამსხვილებულ, ხრაშუნა ყვავილსაჯდომში;
• ფესვები: გრძელი (რამდენიმე მეტრამდე), ჰორიზონტალური, ძლიერად გამერქნებული, მუქი ფერის ფესურა, რომელიც დაფარულია წვრილი დამატებითი ფესვებით;
• გავრცელება: გავრცელებულია ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზომიერ სარტყელში. იზრდება ექსკლუზიურად ჭარბტენიან გარემოში – ჭაობებში, ტბებისა და მდინარეების დაჭაობებულ ნაპირებზე;

სამკურნალო ნაწილები

სამკურნალო მიზნებისთვის გამოიყენება წყლის მარწყვა-ბალახის ფესურა და ფესვები (Rhizoma cum radicibus Comari palustris). იშვიათად გამოიყენება მცენარის მიწისზედა ნაწილიც.

შეგროვების წესები:

• ფესურა: აგროვებენ გვიან შემოდგომაზე, მცენარის მიწისზედა ნაწილის გახმობის შემდეგ. ამოაქვთ ჭაობიდან, კარგად რეცხავენ, ჭრიან 10-15 სმ სიგრძის ნაჭრებად და აშრობენ კარგად განიავებად ადგილას;

ქიმიური შემადგენლობა

წყლის მარწყვა-ბალახის ფესურა მდიდარია ბიოლოგიურად აქტიური ნაერთებით:

• მთრიმლავი ნივთიერებები (ტანინები): ეს არის მთავარი აქტიური კომპონენტები, რომელთა შემცველობა 10%-ს აღწევს;
• ფლავონოიდები: (კვერცეტინი, კემპფეროლი), რომლებსაც აქვთ ანტიოქსიდანტური და კაპილარების გამამაგრებელი თვისებები;
• ორგანული მჟავები, C ვიტამინი, კაროტინი, ეთერზეთი და ფისები;

ფარმაკოლოგიური თვისებები

წყლის მარწყვა-ბალახის პრეპარატებს გააჩნია შემდეგი ფარმაკოლოგიური თვისებები:

• ანთების საწინააღმდეგო: ეს მისი ყველაზე გამოხატული თვისებაა. ეფექტურად ამცირებს ანთებით პროცესებს საყრდენ-მამოძრავებელ აპარატში;
• ტკივილგამაყუჩებელი (ანალგეზიური): მნიშვნელოვნად ამსუბუქებს სახსრების ტკივილს;
• ქონდროპროტექტორული (ხრტილის დამცავი): ითვლება, რომ ხელს უწყობს ხრტილოვანი ქსოვილის აღდგენას და ხელს უშლის მის შემდგომ დაშლას;
• მარილების ცვლის მარეგულირებელი: ხელს უწყობს ორგანიზმიდან ზედმეტი მარილების გამოდევნას, რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია პოდაგრის დროს;
• შემკვრელი და ანტისეპტიკური: ტანინების წყალობით, ეფექტურია კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ანთებითი პროცესების დროს;

გამოყენება მედიცინაში:

წყლის მარწყვა-ბალახის სპირტიანი ნაყენი, ნახარში და მალამოები გამოიყენება საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის სხვადასხვა დაავადების კომპლექსურ თერაპიაში:

• რევმატოიდული ართრიტი;
• ოსტეოართრიტი და ოსტეოართროზი;
• პოდაგრა;
• რადიკულიტი, ოსტეოქონდროზი და ზურგის ტკივილი;
• ტრავმის შემდგომი რეაბილიტაცია;

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ხალხურ მედიცინაში წყლის მარწყვა-ბალახი ითვლება სახსრების შეუცვლელ "მკურნალად". მის სპირტიან ნაყენს იყენებენ როგორც შიგნით მისაღებად (ხანგრძლივი კურსებით), ისე გარეგანად, მტკივნეულ სახსრებზე შესაზელად. მისგან დამზადებული მალამოები პოპულარულია ართრიტით გამოწვეული ტკივილის მოსახსნელად.

გაფრთხილება

გაფრთხილება: წყლის მარწყვა-ბალახი ძლიერმოქმედი მცენარეა.

• მკურნალობის კურსის დასაწყისში ზოგიერთ პაციენტს შეიძლება აღენიშნოს დაავადების სიმპტომების ხანმოკლე გამწვავება (მაგ., სახსრების ტკივილის გაძლიერება), რაც, როგორც წესი, თერაპიული პროცესის ნაწილად ითვლება, თუმცა მაინც მოითხოვს ექიმის ყურადღებას;
• კატეგორიულად აკრძალულია ორსულობის, ლაქტაციის პერიოდში და 12 წლამდე ბავშვებში;
• სიფრთხილით გამოიყენება ჰიპოტენზიის (დაბალი წნევა) მქონე პირებში;

ამ მცენარით მკურნალობის დაწყებამდე, განსაკუთრებით ქრონიკული დაავადებების დროს, აუცილებელია ექიმის ან კვალიფიციური ფიტოთერაპევტის კონსულტაცია.