ლაშქარა (Symphytum officinale)

შესავალი

მოკლე მიმოხილვა: ლაშქარა (Symphytum officinale) არის მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარე, რომელიც ისტორიულად ცნობილია, როგორც "ძვლის გამამთელებელი" (ინგლ. Knitbone). მისი ლათინური სახელწოდება, Symphytum, ბერძნული სიტყვიდან "symphyo" (შეხორცება, შეერთება) მომდინარეობს, რაც პირდაპირ მიუთითებს მის უძველეს დანიშნულებაზე – ჭრილობების, მოტეხილობებისა და საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის ტრავმების მკურნალობაზე. თანამედროვე მეცნიერება ადასტურებს მის უნიკალურ უნარს, დააჩქაროს ქსოვილების რეგენერაცია გარეგანი გამოყენებისას, თუმცა ამავდროულად, მკაცრად აფრთხილებს საზოგადოებას მისი შიდა გამოყენების საშიშროების შესახებ.

ბოტანიკური აღწერა

• ოჯახი: ლაშქარასებრნი (Boraginaceae);
• გვარი: ლაშქარა (Symphytum);
• სახეობა: სამკურნალო ლაშქარა (Symphytum officinale L.). საქართველოში ასევე გვხვდება კავკასიური ლაშქარა (Symphytum caucasicum);
• სიცოცხლის ფორმა: მაღალი, მრავალწლიანი ბალახოვანი მცენარე;
• ხანგრძლივობა: მრავალწლიანი;
• სიმწიფის პერიოდი: ყვავილობს მაისიდან აგვისტომდე;
• ღერო: სწორმდგომი, დატოტვილი, ღრუ, დაფარულია უხეში, ხისტი ბეწვებით, სიმაღლით 1 მეტრამდე;
• ქერქი: როგორც ბალახოვან მცენარეს, ქერქი არ გააჩნია;
• ფოთლები: დიდი ზომის, მორიგეობით განლაგებული, უხეში, ორივე მხრიდან ხისტი ბეწვებით დაფარული. ფესვთანური ფოთლები ფართო-ლანცეტაა, გრძელყუნწიანი, ხოლო ღეროსეული – ლანცეტა, მჯდომარე, ღეროზე ჩამოზრდილი ფრთების სახით;
• ყვავილები: ზარისებრი, შეკრებილია ცალმხრივ, ჩამოკიდებულ ხვეულა ყვავილედებში. ფერი, როგორც წესი, იისფერი ან მოვარდისფრო-მეწამულია, იშვიათად მოყვითალო-თეთრი;
• ნაყოფი: ოთხი, პატარა, შავი, პრიალა კაკლუჭა;
• ფესვები: მოკლე, სქელი, დატოტვილი, შავი ფერის ფესურა მრავალრიცხოვანი ხორციანი ფესვებით. გარდანათალზე ფესვი თეთრი, ლორწოვანი და წებოვანია;
• გავრცელება: ბუნებრივად გავრცელებულია ევროპასა და დასავლეთ აზიაში. იზრდება ტენიან ადგილებში – მდინარეების ნაპირებზე, თხრილებში, ტენიან მდელოებსა და ტყის პირებში;

სამკურნალო ნაწილები

სამკურნალო მიზნებისთვის გამოიყენება ლაშქარას ფესვი (Radix Symphyti) და ფოთლები (Folium Symphyti).

შეგროვების წესები:

• ფესვები: თხრიან გვიან შემოდგომაზე ან ადრე გაზაფხულზე. კარგად ასუფთავებენ მიწისგან, რეცხავენ, ჭრიან და აშრობენ სწრაფად, კარგად განიავებად ადგილას, რათა არ დაობდეს;
• ფოთლები: აგროვებენ ყვავილობამდე. იყენებენ ნედლი სახით კომპრესებისთვის ან აშრობენ;

ქიმიური შემადგენლობა

ლაშქარას სამკურნალო ნაწილები შეიცავს უნიკალურ ბიოაქტიურ ნაერთებს:

• ალანტოინი: ეს არის მცენარის მთავარი მოქმედი ნივთიერება. იგი ასტიმულირებს უჯრედების ზრდასა და დაზიანებული ქსოვილების რეგენერაციას;
• ლორწოვანი ნივთიერებები (15%-მდე): აქვთ დამარბილებელი და გარს შემომგარსველი თვისებები;
• როზმარინის მჟავა: გააჩნია ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება;
• მთრიმლავი ნივთიერებები;
• პიროლიზიდინის ალკალოიდები (PAs): მცენარის ყველა ნაწილი, განსაკუთრებით ფესვი, შეიცავს ამ ნაერთებს (სიმფიტინი, ექიმიდინი), რომლებიც უაღრესად ტოქსიკურია ღვიძლისთვის (ჰეპატოტოქსიკური);

ფარმაკოლოგიური თვისებები

ლაშქარას ფარმაკოლოგიური მოქმედება, პირველ რიგში, ალანტოინისა და როზმარინის მჟავას შემცველობას უკავშირდება:

• ჭრილობის შემახორცებელი (რეპარაციული): ალანტოინი აჩქარებს ახალი, ჯანსაღი ქსოვილის, მათ შორის ძვლოვანი კოჟრის, წარმოქმნას, რაც ხელს უწყობს ჭრილობების, წყლულებისა და მოტეხილობების შეხორცებას;
• ანთების საწინააღმდეგო: ამცირებს ანთებით პროცესებს კუნთებში, მყესებსა და სახსრებში;
• ტკივილგამაყუჩებელი (ანალგეზიური): გარეგანი გამოყენებისას ამცირებს ტრავმით გამოწვეულ ტკივილს;

გამოყენება მედიცინაში:

პიროლიზიდინის ალკალოიდების ტოქსიკურობის გამო, თანამედროვე მედიცინაში ლაშქარას შიდა გამოყენება აკრძალულია ან მკაცრად შეზღუდულია მრავალ ქვეყანაში. მისი გამოყენება დასაშვებია მხოლოდ გარეგანად:

• დახურული ტრავმები: დაჭიმულობა, ღრძობა, დაჟეჟილობა, სისხლჩაქცევები;
• საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემა: კუნთებისა და სახსრების ტკივილი (ართრიტი, ართროზი), ზურგის ტკივილი, მყესების ანთება;
• მოტეხილობების რეაბილიტაცია: როგორც დამხმარე საშუალება, რომელიც ხელს უწყობს ძვლოვანი კოჟრის ფორმირებას (მაგალითად, საფენების სახით თაბაშირის ზემოდან);

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ხალხურ მედიცინაში ლაშქარა იყო შეუცვლელი საშუალება. მის დანაყილ ფესვს ან ფოთლებს პირდაპირ იდებდნენ მოტეხილობებზე, ღრმა ჭრილობებსა და წყლულებზე. მის ნახარშს ასევე სვამდნენ კუჭის წყლულის, ბრონქიტისა და დიარეის დროს, თუმცა დღეს ეს პრაქტიკა უკიდურესად სახიფათოდ ითვლება.

გაფრთხილება

გაფრთხილება: ლაშქარას შიდა გამოყენება საშიშია ჯანმრთელობისთვის! მცენარე შეიცავს პიროლიზიდინის ალკალოიდებს (PAs), რომლებიც იწვევენ ღვიძლის შეუქცევად დაზიანებას (ვენო-ოკლუზიური დაავადება) და სიმსივნურ დაავადებებს.

• კატეგორიულად დაუშვებელია ლაშქარას ჩაის, ნაყენის ან სხვა ფორმით შიგნით მიღება;
• გარეგანი გამოყენებისას, არ დაიდოთ ღია, ღრმა ან სისხლმდენ ჭრილობებზე, რადგან კანის სწრაფმა შეხორცებამ შეიძლება გამოიწვიოს ინფექციის "ჩაკეტვა" ქსოვილის სიღრმეში;
• აკრძალულია ორსულობის, ლაქტაციის პერიოდში და ბავშვთა ასაკში;
• დაუშვებელია გამოყენება ღვიძლის დაავადებების მქონე პირებში;

გამოიყენეთ მხოლოდ აფთიაქში შეძენილი, სტანდარტიზებული მალამოები და კრემები, ექიმის ან ფარმაცევტის რეკომენდაციით.