ლამინარია / ზღვის კომბოსტო (Laminaria spp.)
შესავალი
მოკლე მიმოხილვა: ლამინარია (Laminaria spp.), საყოველთაოდ ცნობილი როგორც "ზღვის კომბოსტო" ან კელპი (Kelp), არის არა მცენარე, არამედ ცივი ზღვების სიღრმეში მზარდი დიდი ზომის წაბლა წყალმცენარე. იგი წარმოადგენს უძველეს ორგანიზმს, რომელიც პლანეტის ეკოსისტემაში უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს. კულინარიული ღირებულების (განსაკუთრებით აზიურ სამზარეულოში) გარდა, ლამინარია უძველესი დროიდან ცნობილია, როგორც იოდის უმდიდრესი ბუნებრივი წყარო. სწორედ ეს თვისება აქცევს მას შეუცვლელ ბუნებრივ საშუალებად ფარისებრი ჯირკვლის ჯანმრთელობის შესანარჩუნებლად და იოდდეფიციტური მდგომარეობების სამკურნალოდ.
ბიოლოგიური აღწერა
ლამინარია არ მიეკუთვნება მცენარეთა სამეფოს. მისი აღწერა განსხვავდება სტანდარტული ბოტანიკური აღწერისგან.
- სამეფო: ქრომისტები (Chromista);
- ტიპი: ოქროფიტა წყალმცენარეები (Ochrophyta);
- კლასი: წაბლა წყალმცენარეები (Phaeophyceae);
- გვარი: ლამინარია (Laminaria);
- სახეობა: სამკურნალოდ გამოიყენება რამდენიმე სახეობა, მათ შორის შაქრიანი ლამინარია (Laminaria saccharina) და თათებიანი ლამინარია (Laminaria digitata);
- სიცოცხლის ფორმა: დიდი ზომის, ზღვის, ძაფისებრი წყალმცენარე;
- სხეულის აგებულება: ლამინარიას სხეული, ანუ თალომი, შედგება სამი ნაწილისგან: რიზოიდები – ფესვისმაგვარი ორგანოები, რომლებითაც ემაგრება ზღვის ფსკერს; ყუნწი – ღეროსმაგვარი, მოქნილი ნაწილი; და ფირფიტები – გრძელი, ფოთლისმაგვარი, ლენტისებრი ნაწილები, რომელთა სიგრძე რამდენიმე მეტრსაც შეიძლება აღწევდეს;
- გავრცელება: იზრდება ცივი, ნუტრიენტებით მდიდარი წყლების სანაპირო ზონებში, 5-30 მეტრის სიღრმეზე, სადაც ქმნის ვრცელ "წყალქვეშა ტყეებს". გავრცელებულია ატლანტისა და წყნარი ოკეანეების ჩრდილოეთ ნაწილში. შავ ზღვაში არ იზრდება;
სამკურნალო ნაწილები
სამკურნალო და კვებითი მიზნებისთვის გამოიყენება ლამინარიას გამხმარი თალომი (ფირფიტები).
შეგროვების წესები:
- მოსავლის აღება: ლამინარიას აგროვებენ სპეციალური გემებიდან ან მოქცევის დროს. ნედლეულს კარგად რეცხავენ მინარევებისგან და შემდეგ აშრობენ მზეზე ან სპეციალურ საშრობებში, რის შედეგადაც იღებენ გამხმარ ფირფიტებს, ფხვნილს ან გრანულებს;
ქიმიური შემადგენლობა
ლამინარია უნიკალური ნივთიერებების ბუნებრივი კონცენტრატია:
- იოდი: ეს ლამინარიას მთავარი და ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტია. იგი შეიცავს როგორც ორგანულად შეკავშირებულ იოდს, ისე იოდიდებს. 1 კგ გამხმარ ლამინარიაში იოდის შემცველობამ შეიძლება 0.3%-ს მიაღწიოს;
- პოლისაქარიდები: მაღალი შემცველობით გამოირჩევა ალგინის მჟავა და მისი მარილები (ალგინატები), ლამინარინი და მანიტი;
- ვიტამინები: A, C, D, E, B ჯგუფის ვიტამინები;
- მაკრო და მიკროელემენტები: კალიუმი, კალციუმი, მაგნიუმი, რკინა, მანგანუმი, თუთია, ბრომი;
ფარმაკოლოგიური თვისებები
ლამინარიას ფარმაკოლოგიური მოქმედება განპირობებულია მისი მდიდარი შემადგენლობით:
- ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის მარეგულირებელი: იოდის მაღალი შემცველობის გამო, ლამინარია ავსებს ორგანიზმში იოდის დეფიციტს, რაც აუცილებელია ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების (თიროქსინი, ტრიიოდთირონინი) სინთეზისთვის. ეს ჰორმონები არეგულირებენ ნივთიერებათა ცვლას მთელ ორგანიზმში;
- მსუბუქი საფაღარათო: ალგინატები, წყალში მოხვედრისას, ძლიერად ჯირჯვდება, ზრდის ნაწლავების შიგთავსის მოცულობას, აღიზიანებს ნაწლავის რეცეპტორებს და აძლიერებს პერისტალტიკას, რაც ეფექტურია ქრონიკული, ატონიური ყაბზობის დროს;
- დეტოქსიკაციური: ალგინის მჟავას მარილებს შეუძლიათ შეაკავშირონ და ორგანიზმიდან გამოდევნონ მძიმე მეტალებისა (ტყვია, კადმიუმი) და რადიოაქტიური იზოტოპების (სტრონციუმი) იონები;
- ჰიპოლიპიდემიური: ხელს უწყობს სისხლში ქოლესტერინის დონის დაქვეითებას;
გამოყენება მედიცინაში:
ლამინარია გამოიყენება შემდეგი მდგომარეობების პროფილაქტიკისა და კომპლექსური თერაპიისთვის:
- იოდდეფიციტური მდგომარეობები: ენდემური ჩიყვი, ჰიპოთირეოზი;
- ქრონიკული ატონიური ყაბზობა (შეკრულობა);
- ათეროსკლეროზის პროფილაქტიკა;
- ორგანიზმის დეტოქსიკაცია მძიმე მეტალებით ინტოქსიკაციისას;
გამოყენება ხალხურ მედიცინაში
იაპონიის, კორეისა და ჩინეთის სამზარეულოში ლამინარია (კომბუ) ყოველდღიური საკვები პროდუქტია, რაც ამ რეგიონებში იოდდეფიციტით გამოწვეული დაავადებების დაბალ მაჩვენებელს განაპირობებს. უძველესი დროიდან, სანაპირო ზოლის მაცხოვრებლები მას იყენებდნენ "ჩიყვის" სამკურნალოდ, ინტუიციურად ხვდებოდნენ რა მის სამკურნალო ძალას.
გაფრთხილება
გაფრთხილება: ლამინარია შეიცავს ძალიან დიდი რაოდენობით იოდს, რის გამოც მისი უკონტროლო მიღება დაუშვებელია!
- კატეგორიულად აკრძალულია ჰიპერთირეოზის (ფარისებრი ჯირკვლის მომატებული ფუნქცია), თირეოტოქსიკოზისა და იოდის მიმართ ინდივიდუალური აუტანლობის დროს;
- ჭარბმა დოზირებამ შეიძლება გამოიწვიოს იოდიზმის მოვლენები (სურდო, ცრემლდენა, კანზე გამონაყარი) და ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის დარღვევა;
- აუცილებელია მხოლოდ სანდო, სერტიფიცირებული მწარმოებლის პროდუქციის შეძენა, რადგან დაბინძურებულ წყალში მოპოვებული წყალმცენარე შეიძლება შეიცავდეს მძიმე მეტალებს;
- ორსულობისა და ლაქტაციის პერიოდში გამოყენება დასაშვებია მხოლოდ ექიმ-ენდოკრინოლოგის მკაცრი მეთვალყურეობის ქვეშ;
ამ პროდუქტის სამკურნალო მიზნით გამოყენებამდე აუცილებელია ექიმის კონსულტაცია.